|
SOSYAL BAKIM EĞİTİMİ KAPSAMINDA OLUŞAN
SOSYAL MESLEKLER VE ANA BİLİM DALLARI
Sosyal bakım mesleğinin
kapsamına aile, yaşlı, hasta ve(ya) özürlülere yönelik uzun dönemli veya
geçici bakım ve destek hizmetleri girmektedir. Sosyal bakım hizmetlerinin
sunumunda kişinin biyolojik, fiziksel ihtiyaçlarının yanında psikolojik ve
sosyal ihtiyaçlarının da olduğu dikkate alınarak, hizmet plânlamasının
yapılması esastır. Sosyal bakım hizmetleri, gerek bilimsel, gerekse meslekî
açıdan birçok disiplin ve çalışma alanı ile yakından ilgilidir. Bakıma
muhtaç kişinin demografik ve şahsî özelliklerinin yanında yaşlılık, hastalık
veya özürlülük türüne göre de farklı branşların elemanlarına veya bu
branşlarda eğitim almış sosyal bakıcılara ihtiyaç vardır. Örneğin bakıma
muhtaç yaşlıların (hastaların) bakım ihtiyacı, Gerontoloji ve Geriatri
(Sosyal Tıp ve(ya) Sağlık Psikolojisi) disiplinlerinin temel eğitimini almış
sosyal bakıcı tarafından karşılanması isabetli olacaktır.
Yaşlı Bakıcılığı
Sosyal bakım mesleği kapsamında yaşlı
bakıcısı olmak isteyen öğrencilere, özel olarak korunmaya muhtaç olan
yaşlılara yönelik profesyonel bakım hizmetleri eğitimi verilmektedir. Bakım
hizmetleri eğitimi kapsamında öğrencilere temel bakım ihtiyaçlarının
karşılanması ile ilgili bilgilerin yanında psiko-sosyal ve rehabilite edici
tecrübeler de aktarılmaktadır. Öğrenciler, meslekî eğitim dönemleri içinde
yaşlıların kişisel ihtiyaç ve arzularına uygun bakım programlarının
plânlanması, kaydı ve uygulaması ile ilgili temel bilgileri
öğrenmektedirler. Meslekî eğitimin ana dalları içinde başta bakım bilimi
olmak üzere, sağlık ve hastalık bilimi, sağlık psikolojisi, sosyoloji,
gerontoloji, geriatri ve sosyal hukuk yer almaktadır.
Yaşlı bakıcılık eğitimini başarı ile
tamamlayan öğrenciler, genelde sağlık hizmetleri veren yataklı veya yarı
yataklı kurumlarda, geriatrik rehabilitasyon kliniklerinde, geronto-psikiyatrik
merkezlerde, eve dönük bakım hizmetleri veren sivil toplum kuruluşlarında ve
özel şirketlerde çalışmaktadırlar.
Yaşlı bakıcılığı
alanında meslekî eğitim almak isteyenlere esnek imkânlar sunulmaktadır.
Bunlardan bazıları şunlardır: 1.) En az 10 yıl örgün eğitim almış olmak veya
2.) En az 9 yıl temel eğitim almış olmanın ötesinde a) Bir yıl meslek
okulunda başarı ile okumuş olmak veya, b) İki yıl başarı ile meslekî eğitim
görmüş olmak veya c) Üç yıllık meslekî tecrübe veya d) Askerlik hizmeti
yerine bakım alanında sivil hizmette bulunmuş olmak veya e) Ev idaresi
çerçevesinde iki yıl bir çocuğa bakmış olmak.
Yaşlı bakıcılığı eğitimi, 3 yıllık meslek ihtisas okullarında verilmektedir.
Eğitim programlarının önemli bir kısmı, pratik tecrübe kazanabilmek için,
staj yoluyla yaşlı bakım merkezlerinde, hastanelerde ve huzurevlerinde
gerçekleştirilmektedir. Yaşlı bakıcılığı eğitiminden, yukarıda belirtilen
şartları yerine getiren ve 17 ile 50 yaş grubuna mensup olan herkes
yararlanabilmektedir. Bu meslek eğitimini tercih eden öğrencilere, meslekî
eğitim aldıkları dönemler için, ilk yıl için 700 Euro, ikinci yıl için 755
Euro ve üçüncü yıl için 850 Euro verilmektedir. Öğrencilere ayrıca maddî
teşvik sağlanması, bu mesleğe ne kadar ihtiyaç duyulduğunun bir işaretidir.
1.6.2.2. Hasta Bakıcılığı (Hemşirelik)
Hasta Bakıcılığı eğitiminde öğrenciler, özellikle kronik hastalıkların
mahiyetini, mümkünse tedavisini ve bunlardan nasıl korunması gerektiğini
öğrenmektedirler. Bu çerçevede öğrencilere, hastaların, durumlarına uygun
bir şekilde bilinçli bakımlarını temin edecek gerekli teorik ve pratik
bilgiler verilmektedir. Teşhis ve tedavi öncesi ve sonrasına ait süreçlerde
hekimlerin öncülüğü ve direktiflerinde ifa edilmesi gereken hazırlık ve
asistanlık gibi hizmetlerin sorumlu bir şekilde gerçekleştirilmesine yönelik
bilgilerin öğrencilere verilmesi, eğitimin temel hedeflerindendir. Hastanın,
uygun psiko-sosyal ortamda tedavi görmesi ve sağlığına uygun tutum ve
davranışta bulunması, hasta yakınlarının bilgilendirilmeleri ve teselli
edilmeleri, hasta bakıcısının temel görev alanlarına girmektedir.
Hasta bakıcılığı
mesleğinin müfredatında tıbbî-sosyal bakım, hastalık, hijyeni, tıbbî
mikro-biyoloji, beslenme, sağlık psikolojisi, sosyoloji, pedagojik ve
rehabilitasyon gibi temel dersler bulunmaktadır. 3 yıllık meslekî eğitim
çerçevesinde hastanelerde 1 yıl pratik eğitim verilmektedir. Hasta
bakıcılar, hastanelerin hemen hemen her birimde görev almaktadırlar. Ayrıca
huzurevleri, bakım merkezleri ve özürlüler rehabilitasyon merkezlerinde de
görev alabilmektedirler. 10 yıllık temel eğitimini tamamlamış veya hemşire
asistanlığı mesleğini elde etmiş olan öğrenciler, meslek ihtisas okullarında
ücret mukabilinde hemşirelik eğitimi alabilmektedirler.
1.6.2.3. Aile
Bakıcılığı
Aile bakıcılığı eğitimi
almak isteyen öğrencilere ağırlıklı olarak pedagojik ve psikolojik içerikli
dersler verilmektedir. Aile ihtiyaçlarına cevap verebilecek nitelikte
yetiştirilen öğrenciler, ev idaresi, ev ekonomisi, sağlıklı beslenme,
aşçılık, temel tıbbî ve psiko-sosyal bakım alanı ile ilgili bilgiler
edinmektedir.
Görev olarak aile
bakıcıları, değişik psiko-sosyal sebeplerden dolayı yoğun baskı ve stres
altında olan ailelere ev işlerinin yürütümünde profesyonel anlamda sosyal ve
fizikî destek sağlamaktadır. Özellikle aile içinde ciddî anlamda bakıma
muhtaç yaşlı veya özürlü bir ferdin bulunması, çocukların özellikle
beslenmeleri yönünden ihmali, aile fertlerinden herhangi birisinin evinde
geçici olarak hastalanması ve ev hizmetlerini ifa edememesi, hastaneye
kaldırılması veya iş nedeniyle evinden belirli bir süre için uzaklaşması
gibi sebeplerden dolayı aile bakıcılarına ihtiyaç duyulmaktadır.
Örgün eğitimden sonra daha çok meslek ihtisas okullarında verilen aile
bakıcılığı eğitimi, genelde 2 veya 3 yıl sürmektedir. Eğitim döneminde
ayrıca meslekî alıştırmaya yönelik bir yıllık çalışma şartı da aranmaktadır.
Çalışan öğrencilere her ay ücret de verilmektedir (1090 EURO). Almanya’da 18
ile 35 yaş arasında olan herkes, aile bakıcılığı eğitimi alabilmektedir.
Ergo-Terapi (Meşguliyet Terapisi)
Ergo-terapi eğitimini
almak isteyen öğrencilere, çocuk sağlığı, psikiyatri, madde bağımlılığı ve
kazazedelerin rehabilitasyonu gibi değişik tıbbî tedavi ve rehabilitasyon
alanlarında uygulanmaya müsait ergo-terapoytik yöntemler öğretilmektedir.
Böylece örneğin kişilerin motor becerileri veya idrak-duyu kapasiteleri
iyileştirilebilmekte veya yeniden kazandırılabilmektedir. Buna uygun olarak
da müfredatta anatomi, hastalıklar, çalışma tıbbı, psikoloji, pedagoji ve
özürlüler eğitimi gibi dersler bulunmaktadır
Ergo-terapistler,
hastalık, kaza veya gelişim bozukluklarından dolayı motor, duyu organları,
aklî veya ruhî kabiliyetlerinde sorunlar yaşayan veya engellerle karşı
karşıya gelen hastaları ve özürlüleri tedavi etmektedir. Tıbbî ve meslekî
rehabilitasyon programları çerçevesinde hastaların özel durumlarına göre
aktivite programları hazırlanmaktadır. Üretime yönelik kullanılan değişik
maddeler (toprak, odun, taş, seramik vb.) sâyesinde hastaların hem
psiko-sosyal, hem de el becerileri gibi fonksiyonel becerileri geliştirilmek
istenmektedir. 1 yıl pratik eğitim olmak üzere toplam 3 yıl devam eden
ergo-terapi eğitimi, meslek ihtisas okullarında verilmektedir. Yıllık kayıt
bedeli genelde 350 EURO’dur. Bazı meslek ihtisas okulları, 18 yaşını
doldurmuş, en az 10 yıl örgün eğitim görmüş öğrencilere ayrıca giriş
imtihanı uygulamaktadır.
Fizyo-Terapi
Fizyoterapi uzmanı olmak
isteyen öğrencilere, anatomi dersleri çerçevesinde insan beden yapısının
özellikleri, işleyişi ve hareket mekanizması öğretilmektedir. Bedensel
bozukluklar ve fonksiyonel arızaların sebeplerinin yanında hareket
edebilirlik ile insan şahsiyeti arasındaki bağlar ele alınmakta ve
değerlendirilmektedir. Ağırlıklı olarak da bedenî rahatsızlıkların
giderilmesindeki yöntemlerin (Masaj; Su terapisi; Nefes alma teknikleri)
üzerinde durulmakta ve güneş, hava, su, ışınlama ve masaj gibi alternatif
tıbbî tedavi ve rehabilitasyon metotlarının geliştirilmesi yönünde bili ve
tecrübeler aktarılmaktadır.
Fizyoterapistler,
özellikle sakatlanma, özürlülük, yaşlılık veya her hangi bir hastalıktan
dolayı bedenî hareket kapasitesini yitirmiş kişilerle ilgilenmekte ve
bunların tıbbî yönden rehabilite edilmelerini sağlamaktadır. Tıbbî
rehabilitasyon programları çerçevesinde örneğin hareket eksersizleri tespit
edilmektedir. Fizyoterapistler, kişinin bunları yüksek motivasyonla
uygulaması yönde gerekli manevî atmosferi de oluşturmaktadır.
Genelde 17 yaşını
tamamlamış, 10 yıl örgün eğitim almış öğrenciler, 1 yıl pratik eğitim olmak
üzere 3 yıllık meslek ihtisas okullarında yılda 350 Euro kayıt ücreti vermek
şartıyla fizyoterapist eğitimi alabilmektedir.
Mânevî Terapi (Sosyal İlahiyat)
Sosyal İlahiyat, ilahiyat
(din eğitimi) ve sosyal hizmetler (sosyal pedagoji ve sosyal çalışma)
bilimlerinden oluşan bir bilim ve meslek dalıdır. Sosyal İlahiyatçı
öğrenciler, sosyal hizmet uzmanlarına verilen temel dersleri almak
mecburiyetinde oldukları gibi, din pedagojisi, psikolojisi ve ahlâkı gibi
konular hakkında da bilgi sahibi olmaktadırlar.
Sosyal İlahiyatçı olarak
yetiştirilen öğrenciler, eğitimleri sonunda hem dinî eğitim, hem de sosyal
pedagoji ve sosyal çalışma alanında kalifiyeli eleman olarak
çalışabilmektedir. Sosyal İlahiyatçılar, gerek kiliselere ait sosyal
kurumlarda, gerekse devletin değişik sosyal hizmet kurumlarında ya sosyal
hizmet uzmanı ya din adamı (ilahiyatçı) olarak veya her iki fonksiyonu
birlikte üstlenerek görev alabilmektedir.
Özellikle ölümcül bir
hastalığa yakalanmış hasta ve hasta yakınları ile ilgilenmek, onlara “ölüme
refakat hizmetleri” kapsamında manevî telkin ve destek hizmetleri vermek,
intihara meyilli kişilerin manevî dünyalarını tamir etmek, aile içi şiddete
maruz kalmış aile fertlerine manevî destekli psiko-sosyal yardımlarda
bulunmak, modern hayat ile örf ve gelenekler arasında kalmış ve manevî
boşluklara itilmiş gençlerin sorunlarına çözüm üretmek, hapishanede yatmakta
olan mahkumların manevî ihtiyaçlarını karşılamak ve genelde dinî yönden
sapma gösteren ve bunalımlara girmiş kişilere manevî rehabilitasyon
hizmetleri sunmak Sosyal İlahiyatçıların görev alanlarına girmektedir.
Sosyal İlahiyat eğitimi,
meslek liseleri ve üniversitelerin yanında kilise ve dinî cemaatlere ait
olan 4 yıllık Meslek (Teoloji) Yüksek Okullarında da verilmektedir. Bu
okullarla kayıt yaptırabilmek için, genelde 10 yıllık örgün eğitimin dışında
sosyal veya dinî hizmetler alanında en az bir yıl gönüllü veya görevli
olarak çalışma şartı aranmaktadır.
Almanya’da yaklaşık
olarak 35 bin sosyal ilahiyatçı (Seelsorger) değişik sosyal alanlarda
faaliyet göstermektedir. Bunlardan % 40’i meslek liselerinden, % 10’u Meslek
Yüksek Okullarından ve % 27’si ise Üniversitelerden mezundur.
Özel Eğitim
Özürlü çocukların eğitimini sağlamayı ve kişisel becerilerini geliştirmeyi
amaçlayan özel eğitim kapsamında teorik ve pratik olarak pedagoji, temel
tıbbî bilgiler, psikoloji, psiko-patoloji, psikiyatri, sosyoloji, sosyal
hukuk, bakım, sosyal hukuk, din ahlâkı, bilgisayar, özel eğitimin yöntemleri
ve yaratıcı aktiviteleri (müzik, spor, el becerileri, oyun, eğlence vb.)
dersleri verilmektedir.
Sosyal gelişim ve uyumlarını sağlamak
maksadıyla özürlülere yönelik bireysel ve grup hâlinde gelişim programları
plânlayan ve uygulayan özel eğitmenler, özel eğitim danışmanlık
merkezlerinde, özel rehabilitasyon merkezlerinde, özürlü yurtlarında,
korumalı işyerlerinde, özürlü kreşlerinde ve özel eğitim verilen (meslekî)
kurum ve kuruluşlarda görev almaktadır.
Özel eğitim programları sunan bazı meslek
liselerine kaydolunabilmek için, kişinin en az 9 yıl örgün eğitim almış ve
18 yaşını tamamlamış olması gerekmektedir. 2 yıl süren eğitim sürecinde bir
yıl da herhangi bir kurumda stajyer ve-fakat ücretli (ayda 1080 Euro) olarak
çalışma mecburiyeti vardır. Bazı yüksek okullar, kayıt şartı olarak özürlü
eğitimi alanında meslekî sertifikanın yanında 2 yıllık tecrübe aramaktadır.
Dolayısıyla bu okullardaki kabul yaşı da en az 23’dür. Meslek Yüksek
Okullarında sunulan Özel Eğitim programları ise genelde 4 yıl sürmektedir.
Kaynaklar:
Seyyar, Ali;
Teorik ve Pratik
Boyutuyla SOSYAL BAKIM, SHÇEK Yayınları;
Ankara; 2005.
|
