KAPKAÇ TERÖRÜNE
OSMANLI’NIN ALDIĞI ÖNLEMLER
(Hüseyin Özdemir)
Gençlerin büyük çoğunluğu,
içinde bulundukları toplumun dejenerasyonu ve ahlâkî zafiyet yüzünden
toplumsal değerlerini birer birer yitiriyorlar. Buna bir de gelir
dağılımındaki adaletsizlik ve ekonomik kriz de eklenince, patlamaya hazır bu
bomba, karşımıza en basitinden kapkaç terörü olarak çıkıyor.
İnsanların neredeyse sokağa
çıkamaz hale geldiği ve bunun için çözümünün âciliyet kesb ettiği bu
problemin ekonomik, sosyal, ahlâkî ve kültürel olarak, orta ve uzun vadeli
çözüm yolları vardır. Kısa vadeli yollar, bazı gönüllü kuruluşların veya
belediyelerin sokak çocuklarına yönelik yeterli olmayan faaliyetleri ile
yine bazı hakimlerin, ancak iki üç ay ceza göreceği hırsızlık ve kapkaç
olaylarını nefse yönelik olaylar, yaralama vb. yorumlayarak cezaların
artırılmasına ve böylece hiç olmasa bu tür kişilerin cezaevlerinde muhafaza
edilmesine matuf muhtemelen kanunları zorlayarak verdikleri cezaî
müeyyideler vardır. Devletimizin bu konuyu daha ciddî ve acil olarak ele
alması gerekiyor. Gerekirse bu konuda kanun çıkarılması ve kurumlar
oluşturulmalıdır
Bu konuda Osmanlı Devleti’nde,
suçluyu cezalandırmaya yönelik çalışmalar yapılmıştır. Serseri ve suç
işlemeye müsait kişiler hakkında 1909 yılında çıkan kanun, günümüze de ışık
tutan özelliklere sahip. Dilerseniz, bu kanuna birlikte göz atalım:
1909 tarihli “Serseri ve Mazannai Sû (kendisinden her
zaman kötülük beklenen) Şahıslar Hakkında Kanun”:
Birinci Fasıl: Serseriler hakkındadır
- Hiçbir vâsıtai mâişeti (geçim
vasıtası) bulunmadığı ve çalışmaya kudreti olduğu halde, lâ akal (en az)
iki aydan beri bir gûna kâru kesb (hiçbir şekilde çalışmayan) veya sanatla
meşgul olmayan ve bu müddet zarfında iş bulmak için teşebbüsâtı lâzımede
(gerekli girişimlerde) bulunduğunu dahi ispat edemeyip, şurada burada
dolaşan kimselere serseri ıtlak olunur (söylenir). Çalışmaya muktedir iken
tes’eli (dilenmeyi) vesilei mâişet (geçim yolu) ittihaz edenler dahi
serseri addolunur.
- Zabıtaca icra kılınacak tahkikat
(araştırma) üzerine serseri olduğu anlaşıldıktan sonra derdest olunan
eşhas (gözaltına alınan şahıs) 24 saat zarfında tahkikat evrakıyla
birlikte müddei umumiliğe (savcılığa) teslim olunacaklardır.
- Şahsı mazannunun (zanlının)
neticei muhakemeye (mahkeme sonuçlanıncaya) kadar zabıta dairesine
alıkonulması zımmında müddei umumi tarafından müzekkire verilip evrakı
derhal mahkemeye tevdi olunur. Evrakın tevdiinden itibaren nihayet 24 saat
zarfında icrayı muhakemeye mübaşeret olunacaktır (başlanacaktır).
- Muhakeme ile serseriliği sabit
olan şahsın umurı nâfia (faydalı işlerde) veya belediye veyahut müessesatı
umumiyenin (kamu kuruluşu) birinde iki mahtan (ay) dört maha kadar
istihdamına (vazifelendirilmesine) ve bu suretin icrasına lede’l iptidar
imkansızlığı görüldüğü takdirde memleketine veya iş bulması mümkün olan
bir mahalli münasibe (uygun bir yere) sevk ve izamına (gönderilmesine)
birlikte karar verilecektir. İşbu karar kâbili istinaf temyiz olmayıp
(yeniden mahkeme olmaksızın) derhal icra olunacaktır (ödenecektir).
- Maddei sâbıkada (geçen maddede)
beyan olunan istihdam, ücreti marufenin nısfı (belirlenen ücretin yarısı)
istihdam eden idare tarafından verilmek şartıyla o belde dahilinde veya
civarında serserinin çalıştırılmasından ibarettir. Ancak mahalli beytûti
(yatacak yer) olamayanlara idarei mezkure (bahsedilen idare) tarafından
yatacak bir mahal gösterilecek ve bu taktirde serseriye ücreti marufenin
yalnız sülüsü (üçte bir) ita olunacaktır (ödenecektir).
- Maddei sâbıka veçhile istihdamı
mümkün olmayan serserinin izam olunacağı (gönderileceği) mahal, zabıta ile
muhabere ile müddei umumi tarafından tayin olunduktan sonra icabı zabıtaca
icra olunur. Mahkumı aleyh esbabı makbule (geçerli sebep) beyanıyla bir
mahalle tayin eder ve zabıtaca mahzur gösterilmez ise kendisinin arzu
ettiği mahalle gönderilir.
- Müddei istihdamını ikmal (hizmet
süresini tamamlama) veyahut müddeti mezkure (belirtilen süre) zarfında bir
vasıtai maişet tedarik ve temin eden serseriler, müddei umumilikçe kaydına
işaretle serbest bırakılacaktır.
- Hizmetinden firar veya imtina
eden (kaçınan) yahut bir sene zarfında mükerrer olan serseriler derdest
edildiklerinde 3. madde mucebince (gereğince) zabıta dairesine gönderilip
muhakemeleri bil icra 3 aydan bir seneye kadar nefy (sürgün)
olunacaklardır.
- Zabıtaca şüpheli addolunan
(sayılan) mahallerde dolaşmayı itiyat eden (alışkanlık haline getiren)
veyahut dâii şüphei ahval ve harekatta (şüphe uyandıran tavırlarda)
bulunan serseriler 12. maddede muharrer usule tevfikan (yazılı usule
uygun) bittevkif muhakemeleri icra olunarak bir haftadan altı maha (ay)
kadar hapis veyahut üç mahtan iki seneye kadar nefy olunurlar
(tutuklanır).
İkinci Fasıl: Mazannai sû (kendisinden kötülük gelmesi
muhtemel kişi) hakkındadır
- Cinayet ve sirkat (hırsızlık) ve
ahz (almak) ve yankesicilik ve sâriklere (hırsızlara) yataklık ve
dolandırıcılık ve cebren fiili şenî (tecavüz) icrasına tasaddi cerâiminden
(suçlarından) biriyle la akal (en az) iki defa mahkum olmuş ve cezasını
çekmiş olanlardan veyahut Zaptiye Nezareti altında bulunanlardan zabıtaca
daii şübhei ahval ve harekatı görünen eşhas mazannai sû addolunurlar. (Her
zaman zarar verebilecek şahıs sayılır.)
- Mazannai sû addolunan eşhas
zabıtaca derdest edilerek ahval ve harekatı vakıasını tasrih (açık) ve
esbabı subutiye (kesin sebepler) ve delâilini tavzih edecek (delillerini
açığa çıkaracak) surette tanzim kılınacak zabıt varakasıyla nihayet 48
saat zarfında müddei umumiliğe teslim olunacaktır. Müddei umumi tarafından
îta kılınacak (verilecek) müzekkere üzerine şahsı merkûin tevkif olunup
muhakemesi müstacilen bil icra zabıt varakasının hilâfını (aksini ispat
edemediği ve mazannai sû olduğu tahakkuk eylediği taktirde bir mahtan bir
seneye kadar hapis veyahut üç mahtan iki seneye kadar nefy (sürgün) cezası
ile mücazât olunacaktır (cezalandırılacaktır).
Üçüncü Fasıl: Ahkamı müşterekeyi
havidir (genel hükümleri kapsar)
- Ketmi hüviyet (kimliklerini
gizlemek) maksadıyla her ne surette olursa olsun tebdili kıyafet etmiş
(kılık değiştirmiş) olanlar veyahut üzerlerinde eke ve çengel ve maymuncuk
gibi kilit ve kapu ve pencere küşadıyla (açmakla) hırsızlık ve cerâimi
sâire irtikabına (diğer suçların işlenmesine) ve mesâkin ve dekâkine
(meskenlere ve dükkanlara) duhule medar (girmeye sebep) olacak âlat ve
edevat bulunduğu halde eşyayı mezkûreyi (belirtilen eşyaları) ol zaman bir
maksadı meşrua (geçerli bir sebebe) mebni taşıdıklarını ispat edemeyenler,
serseri makulasinden ise beş kamçıdan yirmi kamçıya kadar darp olunduktan
sonra dokuzuncu madde mûcebince (gereğince) mücazât edilir
(cezalandırılır). Yahut bunlara bedel bir aydan bir seneye kadar hapis
olunur. Ve eğer bu makule eşhas mazannai sû takımından ise 15 kamçıdan 35
kamçıya kadar darp olunduktan sonra 11. madde mûcebince mücazât olunur.
Veyahut bu cezalara bedel iki aydan iki seneye kadar hapis edilir.
- Eşhasa fiilen taarruz ve tehdit
eyleyen serseriler on kamçıdan otuz kamçıya kadar darp olunduktan sonra 9.
madde mûcebince mücazât edilir veyahut bunlara bedel bir buçuk aydan bir
buçuk seneye kadar hapis olunur ve mazannai sû takımından buna mütecesûr
olanlar yirmi kamçıdan otuz dokuz kamçıya kadar darp olunduktan sonra 11.
madde mûcebince mücazât olunur. Veyahut buna bedel üç aydan iki buçuk
seneye kadar hapis olunur. Fakat hareketi vâkıaları kanunen daha şedid
(şiddetli) cezaları müstelzim olursa (gerektirirse) haklarında o ceza
tertip olunur.
- Sekizinci maddede tasrih edilen
(açıklanan) suretten mâada (başka) ahvalde mükerrerlerin (tekrar tekrar
suç işleyenlerin) cezaları teşdid olunacaktır (arttırılacaktır).
- Dokuzuncu ve on birinci ve on
üçüncü ve on dördüncü maddelerde zikir ve tadad olunan (sayılan)
cezalardan biri ile mahkum olan eşhas müddeti cezâiyelerini ikmal ettikten
(cezalarını çektikten) sonra altı aydan üç seneye kadar Zaptiye Nezareti
altına alınmak cezasıyla dahi mahkum olacaklardır. Fakat evvelce başka bir
cürümden dolayı Zaptiye Nezareti altında bulunmaya mahkum olmuşlar ise
müddeti mahkûmelerini ikmal ettikten sonra işbu madde mucebince
(gereğince) müstehak oldukları ceza başkaca icra olunacaktır.
- On beş yaşını ikmal etmeyen
çocuklar serseri addolunamazlar. Bu kabil çocukları ebeveyni veyahut
şer’an (kanunen) infak (beslenme) ve terbiyeleri ile mükellef olan
akrabası muktedir oldukları halde infak etmezler ve şurada burada
serseriyane dolaşmalarına müsaade ve müsamaha ederler (hoş görürler) ise
yirmi kuruştan üç yüz kuruşa kadar cezayı nakdî (para cezası) alınır.
Veyahut buna mukabil yirmi dört saatten on beş güne kadar hapis ile
mücazât edilirler.
- On beş yaşından aşağı çocukları
istifade maksadıyla tesile (dilenmeye) sevk ve teşvik edenler hakkında
maddei sâbıkada muharrer cezayı nakdî (belirtilen para cezası) ve hapis
cezaları birlikte hüküm olunacaktır.
- Serseri ve mazannai sû takımından
olan eşhas, teba’i ecnebiyeden (yabancı, azınlık) oldukları halde mücazâtı
mahkûmeleri icra edildikten sonra zabıtaca memâliki Osmaniyeden tard ve
ihraç olunacaktır (Osmanlı Devleti sınırlarından kovulacaktır).
- Darp (vurma) cezası müddei umumi
veya vekiliyle tabip huzurunda ve hapishane derûnunda (içinde) bir metre
tûlinde (uzunluğunda) ve bir buçuk santimetre kutrunda (çapında) öküz
derisinden mamul ve düğmesiz kamçı ile ve darp ı mutavasssıt (orta
şekilde) icra olunur. Fakat her halde tabibin istisna edeceği bir mahalle
(v)urulmayacaktır.
- Darp cezası ile mahkum olan
eşhasın hüküm olunan darbe ademi tahammülü (dayanamaması) müddei umumi
(savcı) nezdinde tabip raporuyla sabit olduğu taktirde mütahammil olduğu
kadar darp edilerek tahammülü olmayan miktar hakkında her kamçıya bedel
başkaca iki gün müddetle hapis olunacaktır.
- Serseri ve mazannai sû eşhas
haklarında işbu kanunun neşrinden mukaddem (önce) mer’ül icra olan
(uygulanan) bil cümle ahkâmı nizâmiye mefsuhtur (geçersizdir).
Dahiliye ve Adliye nezaretleri işbu
kanunun icrayı ahkâmına memurdur.
19. R. 1327 / 10
Mayıs 1909. |