16 Kasım 2012

 

Hilal ÖZAY tarafından kaleme alınan kitapta bedensel engel kavramının çerçevesi çizilmiş ve dört hak mezhep ekseninde bedensel engelin hükümler üzerindeki tesirini mukayeseli olarak ele alınmıştır. Bu bağlamda bedensel engellilerin hak ve yükümlülüklerini belirleyecek kriterler ortaya konulmuştur. Bir doktora tezi olarak hazırlanan kitabın önsözünde Hilal Özay, şu tespitlerde bulunmaktadır:

Engelli insanların varlığı insanlık tarihi kadar eskidir. Çeşitli dönemlerde engelliler yerilmiş, reddedilmiş, güldürü konusu yapılmıştır. Eski Isparta ve Yunan medeniyetlerinde engelli kişilerin uçurumlardan atılıp yok edildiği, orta çağlarda özellikle Avrupa’daki saraylarda bir kısım engellilerin, cücelerin palyaço olarak kullanıldığı, esir pazarlarında engelli kölelerin satılmaya bile layık görülmediği, hatta zihinsel engellilerin şeytanın yeryüzü temsilcileri sayıldığı dönemler olmuştur.

İslam dini, geldiği ilk günlerden itibaren ayet ve hadislerle insan olmanın önemine vurgu yapmış ve o zamana kadar insanlara verilmeyen değeri vermiştir. İnsanların hak ve hukuku, içinde bulundukları imkân ve şartlar dikkate alınarak belirlenmiştir. İslam dininde bedensel engelliler, insan ve birey olarak önemsenmiş, ihmal edilmemiş ve onlara değer verilerek birtakım düzenlemeler yapılmış, onlara güçleri nispetinde yükümlülükler teklif olunmuştur.

İslam hukukunda hükümlerde asıl olan, onların bütün zaman ve mekanlara uygun ve bütün insanlar için uygulanabilir olmasıdır. Ancak bazen, bedensel engel gibi mükellef için bu umumi hükümlerin bir kısmını yapmayı zorlaştıran durumlar ortaya çıkabilmektedir. İslam dininde, mükelleflerin içinde bulundukları bu özel durumlara, umumi hükümlerden istisna edilerek bir esneklik sağlanmıştır.

Böyle bir çalışma yapma gereği, ülkemizdeki engelli sayısının çok, buna karşılık bu alanda yapılan çalışmaların az olmasıdır. Son yapılan tespitlere göre ülkemiz nüfusunun %12’sini engelliler oluşturmaktadır. Her engelli, bir aile içerisinde bulunduğuna göre, halkımızın 1/3’ü engellilerle ve onlarla ilgili hükümlerle doğrudan ilişkilidir. Bu araştırma ile İslam hukuk literatürü taranarak, bedensel engelliler ile ilgili hükümler tespit edilmeye çalışılmıştır.

Çalışmaya başlamadan önce yapılan ön araştırmada engelliler ile ilgili Türkçe’de müstakil bir araştırmanın bulunmadığı Arapça’da ise bir doktora çalışması yapıldığı tespit edilmiştir. Çalışmaya başladığımız andan itibaren de konuyla alakalı Türkçe ve Arapça yüksek lisans çalışmaları yapılmıştır. Ancak yapılan bu çalışmaların konuyu bütünüyle kuşatmadığı görülmüştür. Bu sebeple böyle bir çalışma yapma zarureti devam etmiştir.

Araştırma bir giriş ve iki bölümden oluşmaktadır. Konuya hazırlayıcı bilgileri içeren giriş kısmında; araştırmanın konusu, sınırları, amacı, önemi, kaynakları ve yöntemi yer almaktadır.

Birinci bölümde; bedensel engellileri tespite yönelik, engelli kavramının tanımı, tespiti ve gruplandırılması başlığı altında genel olarak, sözlüklerde, uluslararası kuruluşlarda ve çeşitli hukuklarda engelli tanımları, engelli kavramının unsurları, engelli modelleri çalışılmış, engellerin gruplandırılması, bedensel engellilerin tanımı ve gruplandırılması yapılmıştır.

İkinci bölümde; İslam hukukunda hükümlere tesiri bakımından bedensel engel başlığı altında İslam hukukunun ibadat, muamelat, münakehat, müfarakat, ukubat ve diğer konularla ilgili meselelere yer vererek, bedensel engelin etkisi tespit edilmiştir.

Araştırma süresince her türlü kolaylık, yardım ve anlayışlarından dolayı kıymetli fikirlerinden istifade ettiğim muhterem hocalarım Prof. Dr. Saffet KÖSE’ye, Prof. Dr. Mustafa UZUNPOSTALCI’ya, Prof. Dr. Orhan ÇEKER’e, Prof. Dr. Hüseyin Tekin GÖKMENOĞLU’na, Prof. Dr. Ali SEYYAR’a ve yardımını, sabrını esirgemeyen eşim Rasim ÖZAY’a en samimi teşekkürlerimi arz ederim.